Jeśli interesujesz się kinem, musiałeś przynajmniej usłyszeć coś o Stanleyu Kubricku. To jeden z ważniejszych i ciekawszych reżyserów amerykańskich XX wieku. Jakie filmy wyreżyserował? Które z nich – w mojej subiektywnej liście – są tymi najlepszymi?
Jak Kubrick stał się reżyserem i czym porwał ludzi?
Stanley Kubrick urodził się w Nowym Jorku w 1928 r. Będąc nastolatkiem pasjonował się szachami i fotografią. Na początku robił zdjęcia zupełnie amatorsko, ale gdy magazyn Look dostrzegł jego umiejętności, stało się to jego pracą. Jako dwudziestolatek zdecydował jednak, że chce spróbować swoich sił nagrywając filmy.
Na początku nagrał dwa filmy dokumentalne. W 1952 nakręcił swój pierwszy film fabularny – Strach i pożądanie. Już wtedy niektórzy krytycy filmowi widzieli w nim kogoś z potencjałem, chociaż nie zyskał on jeszcze zbyt sporej rozpoznawalności. Zmieniło się to z filmami takimi jak Ścieżki chwały oraz Spartakus.
Od lat 60. rozpoczyna się prawdziwie dynamiczny rozwój kariery Amerykanina, który wtedy mieszkał już w Anglii. Filmy wyreżyserowane od tego momentu, aż do jego śmierci w 1999 r., zyskują jednocześnie masywną popularność i uznanie krytyków. Wykształca własny styl, którym zachwyca wielu, ale też zraża część ludzi do swoich dzieł.
Specyficzny styl i sposób pracy Kubricka
Nazywanie filmów Kubricka dziełami nie jest przesadą. To człowiek, który nazywany był perfekcjonistą ze względu na to, jak bardzo dbał o wszystkie szczegóły w swojej pracy. Dzięki temu, kinomani mogą cieszyć się jego niesamowitymi widowiskami.
Miało to niestety również złą stronę. Przykładem jest historia Shelley Duvall, która zagrała w stworzonym przez niego Lśnieniu. W wywiadach mówiła później, że reżyser naglił, stresował i ganił ją, aż nie udało mu się stworzyć idealnych scen. Miało to wpłynąć negatywnie na jej zdrowie psychiczne.
Filmy Kubricka nie przyciągają jednak tylko obsesyjnością, ale często też specyficznym klimatem niepokoju, poruszaniem trudnych tematów, ironicznym humorem czy po prostu pięknem niektórych ujęć. Kanał na YouTube, Na Gałęzi, fajnie tłumaczy jak twórcy udało się to osiągnąć od strony technicznej:
Lista Top 5 najlepszych filmów Kubricka
Jeśli wierzyć IMDb i pominąć przy okazji dwa pierwsze filmy dokumentalne, które stworzył Kubrick, to jest on autorem czternastu filmów. Widziałem ich dziesięć (i jednocześnie wszystkie, które powstały po 1962), a tu piszę o pięciu najlepszych według mnie. Wymieniam je w losowej kolejności.
1. Oczy Szeroko Zamknięte (1999)
Nowojorski lekarz (Tom Cruise) dowiaduje się, że jego kobieta (Nicole Kidman) długie lata nie czuła się przy nim zaspokojona seksualnie. Poruszony tym wychodzi z domu i przeżywa serię dziwnych, niewyjaśnionych zdarzeń.
Ostatni film Kubricka przesiąknięty jest oniryzmem, tajemnicą i erotyzmem. Wciąga widzów swoją gęstą atmosferą i fabułą, która nie zapewnia jednoznacznych odpowiedzi. Dzieją się tam rzeczy, przez które fani teorii spiskowych twierdzą, że reżyser chciał „ostrzec widzów” przy pomocy tego dzieła. Jednocześnie, paradoksalnie jest to jeden z lżejszych utworów autora i prawdopodobnie dobry wybór na rozpoczęcie swojej przygody z jego filmografią.
2. Dr Strangelove, czyli jak przestałem się martwić i pokochałem bombę (1964)
Amerykański generał (Sterling Hayden) wydaje pilotom rozkaz zbombardowania ZSRR. Skończyć się to może odwetem i wojną atomową, więc osoby postawione wysoko w hierarchii władzy próbują powstrzymać ten proces.
Ta pozycja to mocna satyra lub nawet tragikomedia pełna politycznego humoru. Zapewne jeszcze większe wrażenie robiła podczas trwania zimnej wojny, ale i dziś ogląda się to z zaciekawieniem. To film czarno-biały i mający już swoje lata, ale i tak jest wizualnie niesamowicie dopracowany.
3. Mechaniczna Pomarańcza (1971)
Alex DeLarge (Malcolm McDowell) wraz ze swoją świtą dopuszcza się w Londynie wielu przestępstw i napadów. W końcu jednak zostaje schwytany, a wtedy dzieją się rzeczy, przez które nie jest już taki sam.
To chyba najbardziej szokujący film na tej liście. Sporo w nim wyestetyzowanej przemocy, dziwactw i seksualności. Oparty jest zresztą na książce Burgessa o tym samym tytule, które sama już budziła kontrowersje. Jest to jednak w tym momencie klasyka, który przyciąga zarówno swoim stylem, jak i głębią – skłania do zadawania pytań o charakterze etycznym i społecznym.
4. Barry Lyndon (1975)
Osadzona w XVIII wieku historia tytułowego Barry’ego (Ryan O’Neal) – irlandzkiego młodego mężczyzny, który chce zyskać bogactwo i stać się arystokratą. W międzyczasie przeżywa wiele przygód, ale czym się to wszystko kończy?
Ten film to prawdziwa uczta dla oczu, wyglądająca jak klasyczne obrazy. Został on nagrany przy użyciu jedynie światła naturalnego. To mus dla fanów kina kostiumowego, a jednocześnie dość wciągająca opowieść o ambicji i przemijaniu.
5. Full Metal Jacket (1987)
Wojna w Wietnamie. Rekruci, tacy jak Joker (Matthew Modine) lub Gomer Pyle (Vincent D’Onofrio) doświadczają jej koszmaru na własnej skórze – przez hierarchię w wojsku, jak i działania na froncie.
Wielu amerykańskich reżyserów stworzyło przynajmniej jedną produkcję traktującą o wojnie Stanów Zjednoczonych z Wietnamem. Kubrick nie jest wyjątkiem. To jest pod pewnymi względami najbardziej przerażający i mroczny film Kubricka. Warto jednak obejrzeć, bo też popycha do refleksji.
Inne filmy Stanleya Kubricka
Oprócz wyżej wymienionych dzieł, Kubrick wyreżyserował także m.in. Lśnienie (1980) czy 2001: Odyseję Kosmiczną (1968). To też są klasyki, ale przyznam, że mnie nie porwały – to pierwsze po prostu odstaje od reszty pozycji w mojej topce, a to drugie niestety wręcz mnie znudziło. Niemniej i tak polecam zobaczyć oba, żeby przekonać się samemu co myśleć.
Jednocześnie mam nadzieję, że zachęciłem kogoś do sprawdzenia chociaż jednej produkcji z wyżej wymienionych. Naprawdę warto, bo Kubrick był wizjonerem i geniuszem.
Źródła:
- IMDb, Stanley Kubrick, https://www.imdb.com/name/nm0000040/, [dostęp: 20.06.25]
- David, Stanley Kubrick: From 17-Year-Old Photography Prodigy to Master Film Director, PhotogpediA, 2021, https://photogpedia.com/stanley-kubrick-photography-look-magazine, [dostęp: 20.06.25]
- E. M. Kwiatkowska, Lśnienie: jak naprawdę była traktowana Shelley Duvall na planie? Plotki mrożą krew w żyłach, Na Ekranie, 2021, https://naekranie.pl/lekkie/lsnienie-shelley-duvall-stanley-kubrick-jack-nicholson-1618833241, [dostęp: 20.06.25]
- Wikipedia, Stanley Kubrick, https://en.wikipedia.org/wiki/Stanley_Kubrick, [dostęp: 20.06.25]
